Bolovi u stomaku koji skoro da i ne prestaju, neprekidna glad, količinski mali obroci, od probranih namirnica, pa dijareja, više od jedne dnevno, i umor s kojim se stalno birite. Ovako u najkraćem izgleda svakodnevica obolelih od Kronove bolesti, doživotnog hroničnog zapaljenskog oboljenja creva koje se teško otkriva u početnoj fazi.
Dijagnozu otežava i činjenica da su simptomi gotovo identični kao kod ulceroznog kolitisa, druge zapaljenske bolesti creva, pa u oko 10 odsto slučajeva i dalje nije moguće razlikovati o kojoj je tačno bolesti reč.
Kronova bolest može da zahvati bilo koji deo digestivnog sistema, od usta do anusa, ali u većini slučajeva joj je podležno:
– deo tankog creva ili ileum
– debelo crevo ili kolon.
Upalni proces oštećuje zid dela creva, koji zadebljava, i javljaju se duboke ranice ili ulkusi po njemu, a koje mogu da prerastu u apscese i fistule. Težina upale varira od blažih oblika do težih, koji mogu potpuno da onesposobe obolelog i ugroze mu život. Simptomi takođe variraju, menjaju se ili razvijaju kako bolest uzima maha.
Može da se ispoljiti u bilo kom životnom dobu, najčešće između 15. i 35. godine, a podjednako pogađa i muškarce i žene. U svetu od zapaljenskih bolesti creva boluje oko 10 miliona ljudi, a prema podacima Udruženja za Kronovu bolest i ulcerozni kolitis Srbije, u našoj zemlji ima oko 10.000 obolelih.
Simptomi Kronove bolesti
Simptomi ove zapaljenske bolesti creva često se razvijaju postepeno, a pojedini postojeći mogu da se pogoršaju s vremenom. Iako je moguće, ipak se ređe dešava da nastupe iznenada i dramatično.
Početni simptomi
Najraniji simptomi Kronove bolesti su:
- dijareja
- grčevi u stomaku
- krv u stolici
- povišena temperatura
- umor
- gubitak apetita
- neobjašnjiv gubitak težine
- osećaj da creva nisu potpuno ispražnjena posle pražnjenja
- česta potreba za pražnjenjem creva.
Ovi simptomi lako mogu da se pripišu trovanju hranom, nervoznim crevima ili alergiji na hranu, što otežava dijagnostiku u ovoj fazi. Zato čim primetite da potraju, treba da se javite gastroenterologu.
Ozbiljniji simptomi
Kako bolest napreduje, simptomi postaju ozbiljniji, a oni uključuju:
- perianalnu fistulu koja izaziva bol i iscedak blizu anusa
- fistule koji mogu da se jave bilo gde, od usta do anusa
- upalu zglobova (artritis)
- upalu dužice (iritis)
- upalu potkožnog tkiva (eritema nodozum).
Rano otkrivanje i dijagnostika Kronove bolesti su važni jer pomažu da se izbegnu teške komplikacije i omogućavaju raniji početak lečenja.
Šta uzrokuje Kronovu bolest?
Iako su medicinska istraživanja vrlo napredovala, još nije u potpunosti jasno koji je tačan uzrok Kronove bolesti.
Imunološki faktori
Osnovna pretpostavka je da je izaziva prenaglašeni odgovor imunološkog sistema na antigene bakterijskog porekla ili iz samog organizma. Taj imunološki odgovor dalje izaziva jak upalni ili inflamatorni proces.
Genetski faktori
Istraživanja ukazuju i na ulogu genetike u razvoju Kronove bolesti, a pretpostavke su da određene genske mutacije aktiviraju abnormalan odgovor organizma na normalnu crevnu floru. Ipak, rizik da potomci pacijenata koji ima Kronovu bolest i sami razviju ovu bolest se procenjuje tek na 2–8%.
Faktori sredine
U dodatne faktori rizika za razvoj Kronove bolesti ubrajaju se i oni iz životnog okruženja:
– pušenje
– nepravilna ishrana, puna industrijski prerađenih šećera
– zagađenje u gradskom okruženju ili industrijskoj sredini.
Dijagnoza Kronove bolesti
Tačnu dijagnozu Kronove bolesti postaviće gastroenterolog, specijalista za bolesti digestivnog sistema, na osnovu simptoma i dijagnostičkih metoda.
Gastroskopija je jedna od prvih procedura koju gastroenterolog može da zatraži kako bi se pregledao gornji deo digestivnog. Ova procedura je neophodna kada pacijent ima simptome kao što su bol u gornjem stomaku ili neobjašnjivo povraćanje, jer može otkriti čireve ili upalu u želucu i dvanaestopalačnom crevu.
Kolonoskopija je ključna procedura u dijagnostikovanju Kronove bolesti jer omogućava lekaru da pregleda debelo crevo i završni deo tankog creva. Ova procedura otkriva karakteristične promene, poput upale, ulceracija ili suženja creva, što ukazuje na prisustvo bolesti. Posebno važan deo kolonoskopije je uzimanje biopsije, malog uzorka tkiva, koji se šalje na analizu kako bi se potvrdila dijagnoza putem otkrivanja specifičnih upalnih ćelija ili granuloma.
Pored ovih procedura, gastroenterolog može koristiti i druge dijagnostičke metode kao što su laboratorijske analize krvi i stolice ili CT snimak kako bi se kompletirala dijagnoza i pratio tok bolesti.
Kada lekar pregleda rezultate svih testova i dobije jasniju sliku simptoma, može zaključiti da imate Kronovu bolest. Lekar će možda zatražiti da se ovi testovi ponavljaju više puta kako bi pratio zahvaćeno tkivo i procenio kako bolest napreduje.
Lečenje Kronove bolesti
Trenutno ne postoji lek za Kronovu bolest, a lečenje se prilagođava svakom pacijentu. Ciljevi uključuju smanjenje upale i prevenciju dugoročnih komplikacija.
Lekovi
Metode lečenja mogu da uključe sledeće lekove za umanjenje upalnog procesa i autoimunog odgovora organizma:
- Antiupalni lekovi ili kortikosteroidi kratkotrajno umiruju upalu.
- Imunosupresori smanjuju aktivnost imunog sistema.
- Biološki lekovi ciljaju specifične proteine uključene u upalu.
- Antibiotici smanjuju infekcije izazvane fistulama.
Operacija
Hirurgija može da bude potrebna ako lekovi ne pomognu, u slučaju da se bolest često vraća (Kronova bolest ima faze stabilizacije ili remisije i aktivacije bolesti ili relapsa, kada dolazi do pogoršavanja simptoma), kao i u slučaju nastanka komplikacija.
Dijetalni režim ishrane
Promene u načinu života i ishrani koje mogu da pomognu kod Kronove bolesti pomoći uključuju:
- Smanjenje unosa vlakana koja mogu da iritiraju gastrointestinalni trakt.
- Ograničavanje masti i mlečnih proizvoda koji otežavaju varenje.
- Pojačan unos vode jer Kronova bolest može uticati na sposobnost tela da apsorbuje vodu iz digestivnog trakta, što može dovesti do dehidratacije.
- Nadoknada folata, gvožđa, Kalcijuma i vitamina B12 jer Kronova bolest utiče na apsorpciju hranljivih materija, znog čega je potrebna suplementacija.
Važnost rane dijagnoze i redovnog praćenja pacijenta
Rana dijagnoza Kronove bolesti igra ključnu ulogu u poboljšanju prognoze i kvaliteta života pacijenata. Što se bolest pre otkrije, to se ranije može da se započne odgovarajuće lečenje, čime se smanjuje rizik od ozbiljnih komplikacija poput fistula, apscesa i suženja creva.
Pravovremena intervencija omogućava bolju kontrolu simptoma, duže periode stabilizacije ili remisije i manju potrebu za invazivnim procedurama, što direktno utiče na poboljšanje svakodnevnog funkcionisanja pacijenata.
Redovne kontrole kod gastroenterologa su suštinski važne za dugoročno praćenje stanja pacijenata sa Kronovom bolešću. Ponavljane kolonoskopije i gastroskopije omogućavaju lekarima da prate napredak bolesti, uoče eventualne promene i prilagode terapiju prema potrebama pacijenta. Ove redovne provere pomažu u sprečavanju pogoršanja bolesti i pravovremenom reagovanju na svaku promenu.
Ako primetite simptome poput hronične dijareje, bola u stomaku ili krvi u stolici, važno je da odmah potražiti pomoć gastroenterologa. Specijalna bolnica Puls Dedinje u čijem je sklopu Puls Dedinje odeljenje raspolaže timom stručnjaka sa bogatim iskustvom u dijagnostici i lečenju Kronove bolesti, kao i najsavremenijom dijagnostičkom opremom koja omogućava precizne rezultate. Edukacija pacijenata i bliska saradnja sa gastroenterologom od presudne su važnosti za postavljanje tačne dijagnoze i početak adekvatnog lečenja, što može značajno poboljšati kvalitet života i smanjiti rizik od ozbiljnih komplikacija.
